Samenvatting van afgelopen jaar

het afgelopen jaar hebben we bewegen, botsen, draaien, vallen besproken. Nu snappen we dus ook hoe een jojo werkt:

Of hoe je een ketchupfles leeg krijgt

13 waarom staat de aardas scheef?

Vorige week hebben we gezien dat het moeite kost om te gaan draaien, en als het eenmaal draait, blijft het draaien. Maar hoe kan het kat in de lucht draaien?

De planeten draaien om de zon, en de planeten draaien om hun as. Dit komt omdat ze uit dezelfde wolk van stof zijn ontstaan:

Maar staat de aardas scheef? We weten het niet zeker, maar waarschijnlijk komt het door een grote botsing die de maan heeft veroorzaakt:

De andere planeten staan ook een beetje scheef. Er zijn twee rare gevallen: Venus en Uranus:

Maar waarom blijft de as van de aarde dezelfde kant opwijzen? Een astronaut laat het zien:

Kogels krijgen in een geweer een draaiing mee, zodat ze stabieler vliegen. Zo ziet een loop van een geweer er uit:

 Het gevolg is dat je een kogel kan laten tollen:

Satellieten gebruiken hetzelfde truukje:

Maar wat gebeurt er als je een draaien voorwerp toch van richting wil laten veranderen? Precies wat je niet verwacht:

12 Draaiing: waarom draait de aarde?

Waarom draait iets? Hoe begint iets te draaien, en wanneer stopt het?

Isaac Newton bestudeerde beweging, en ontdekte dat draaiing heel veel lijkt op rechtlijnige beweging

Dezelfde wetten gelden:
-Het kost moeite om iets te laten draaien
-Het kost moeite om iets te laten stoppen met draaien
-Hoe zwaarder het wiel, hoe moeilijker het van beweging verandert.

Zo duurt het even voordat een straalmotor op snelheid is:

Maar als iets eenmaal draait, dan stopt het niet meer zomaar:

Dit geldt ook voor een rauw ei: stop je een draaien rauw ei, dan gaat het binenste door!

Hoe kan een satelliet in de ruimte dan draaien? Met raketten, net als vuurwerk:

Of met draaien wielen: als een wiel linksom wil, wil de rest juist rechtsom:

Het is dus moeilijk om de aarde in beweging te krijgen, maar als hij beweegt, blijft hij voor eeuwig door gaan.

Maar draaien en bewegen hebben ook verschillen. Hoe verder het gewicht uit het middelpunt zit, hoe moeilijker het in beweging komt:

Maar hoe komt het dat de aarde draait?
Gewichte aan een wiel willen dezelfde snelheid houden. Als de gewichten dichter naar de as gaan, gaat het sneller ronddraaien:

Hemellichamen rond de zon doen dit ook, zoals we al eerder hebben gezien:

Bij het ontstaan van de zonnestelsel kwamen stofdeltjes langzaam bij elkaar. Een klein verschil in richting van de stofdeeltjes zorgt voor een grote draaiing:

Zo zijn alle planeten gaan draaien. De Aarde en Mars doen er ongeveer 24 uur over om een rondje te draaien. Mercurius en Venus zijn afgeremd door de zon en staan bijna stil. De grote gasreuzen hebben veel materie opgeslokt en draaien daardoor heel snel. Op Jupiter duurt een dag slechts 10 uur!

11 hoe werken seizoenen en waarom is het aan de evenaar warm?

Waarom is het aan de evenaar warm? Op de polen wordt dezelfde hoeveelheid zonne-energie over een groter gebied verdeeld:

Waarom zijn er seizoenen?

En zo kan het dat de op de noordpool in de zomer nooit onder gaat: