Vorige week hebben we gezien dat ontploffende sterren veel zware stoffen de ruimte in slingert.
Dit stof komt bij een andere jonge sterren. Het lichte materiaal blijft bij de zon, het zwaarde materiaal gaat ringen maken
Dit materiaal klontert langzaam samen tot planeten
Daarna stolde de aarde en werd het rustig op het aardoppervlak. Of niet? De Duitser Alfred Wegener ontdekte iets vreemds aan de continenten: ze leken in elkaar te passen:
Ook ontdekte hij dat sommige dieren op verschillende continenten voorkwamen, precies volgens de puzzelstukjes.
Hoe kwam dit? De aarde is van binnen nog steeds vloeibaar, en dit magna stroomt rond, als kokende soep:
Het aardoppervlak drijft mee:
Of als we nog verder teruggaan:
En daarna?
Maar wat gebeurt er dan met de aardkorst? Aan de ene kant ontstaat er nieuwe korst, aan de andere kant schuiven de aardschollen over elkaar heen:
Wat dat voor gevolgen heeft? Dat zien we volgende week.
We hebben al gezien dat water (en alle andere dingen) uit moleculen bestaan
Deze zijn heel klein. Hoeveel denk je dat er in een glas water passen?
Zoveel als zuikerkorrels in een pak suiker?
Of het aantal suikerkorrels in een suiker vrachtauto?
Of in heel veel vrachtauto's?
Of nog meer vrachtauto's?
Het antwoord: als je heel Europa vol zou zetten met vrachtauto's, dan zou je genoeg suikerkorrels hebben!
Wat zijn moleculen?
Moleculen bestaan uit kleinere blokjes, atomen. Water bestaat uit 2 witte blokjes (H) en 1 rood blokje (O). Benzine bestaat bijvoorbeeld uit koolstof (C). Op heel veel manieren kunnen er verschillende moleculen (bouwwerkjes) ontstaan, maar de blokjes blijven hetzelfde.
Maar hoe ontstaan de blokjes? Het heelal ontstond tijdens de oerknal.
Toen ontstonden al het waterstof (kleine witte blokjes).
Door zwaartekracht ontstonden er klonten. De druk en temperatuur wordt steeds hoger, waardoor waterstof samensmelt tot helium. Hierbij komt veel energie vrij, en begint de ster te stralen:
In het sterrenbeeld Orion staat de Krabnevel: in deze wolk worden veel sterren geboren.
De grootste tijd van het leven van een zon wordt er van waterstof helium gemaakt.
En als de brandstof op is? Dan gaat de ster proberen om andere dingen te fuseren. Eerst probeert het van helium Koolstof te maken, dan van Koolstof Zuurstof, van Zuurstof Silicium, van Silicium IJzer.
Hierdoor wordt de zon steeds groter, en eet hij zelfs de aarde op! Als er geen brandstof meer over is, worden alle zware delen weggeblazen, en blijft er een "witte dwerg ster" over.
En die dingen die worden weggeblazen? Die worden miljoenen jaren later de bouwstenen van planeten!
Grotere sterren branden heviger, en gaan op het einde heel hard branden. Dit wordt supernova genoemd. "nova" betekent nieuw, maar het is jusit het einde van een ster!
Op dit moment is er geen supernova te zien, maar Betelgeuze, een ster van Orion kan binnenkort een supernova worden. Als dat gaat gebeuren, dan is Betelgeuze een paar weken helderder dan de Maan!
En daarna? Klapt de ster in elkaar, en kan zelfs licht niet meer ontsnappen: een zwart gat!
Een zwart gat kan je niet zien, maar we weten dat ze bestaan, omdat ze soms andere sterren opeten:
